Đại hội Mặt trận Dân tộc thống nhất toàn quốc diễn ra từ ngày 5-10/9/1955 tại Hà Nội, quyết định thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Trong ảnh: Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu tại phiên khai mạc Đại hội, ngày 5/9/1955. (Nguồn: Tư liệu TTXVN)
Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta giành thắng lợi, buộc Pháp phải ký vào Hiệp định Giơnevơ năm 1954, tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất vào toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam. Hiệp định Giơnevơ ký chưa ráo mực, Mỹ nhảy vào miền Nam Việt Nam dựng lên chính quyền tay sai, hòng biến nước ta thành thuộc địa kiểu mới, chia cắt lâu dài đất nước ta. Với đặc điểm đất nước tạm thời chia cắt làm hai miền với hai chế độ chính trị khác nhau, Đảng Lao động Việt Nam đã đề ra đường lối tiến hành đồng thời hai chiến lược cách mạng: Cách mạng XHCN ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, thực hiện một mục tiêu chung là độc lập, thống nhất nước nhà.
Ngày 10/9/1955, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ra đời với mục đích “đoàn kết mọi lực lượng dân tộc và dân chủ, đấu tranh đánh bại đế quốc Mỹ xâm lược và tay sai, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”. Phát biểu tại Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lịch sử trong những năm qua đã tỏ rõ lực lượng đoàn kết của nhân dân là vô địch và Mặt trận dân tộc thống nhất đã nhiều lần thắng lợi”.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một hình thức tổ chức của Mặt trận dân tộc thống nhất, kế tục sự nghiệp đoàn kết toàn dân của các hình thức tổ chức trước đó. Nhìn lại lịch sử trước đó, sau khi Đảng ta ra đời, ngày 18/11/1930 Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị thành lập Hội phản đế đồng minh - hình thức đầu tiên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Trải qua các thời kỳ cách mạng với những hình thức tổ chức và tên gọi khác nhau (Hội Phản đế đồng minh, Mặt trận Dân chủ Đông Dương, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Phản đế Đông Dương, Mặt trận Việt Minh, Mặt trận Liên Việt…), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không ngừng lớn mạnh và có những đóng góp to lớn với dân tộc, trở thành một trong những nhân tố quan trọng trong mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Và hàng năm, ngày 18/11 được lấy là Ngày Truyền thống của Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, đồng thời cũng là Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc với những ý nghĩa lịch sử đầy tự hào như vậy.
Đồng chí Tôn Đức Thắng đọc diễn văn khai mạc Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tháng 9/1955 (Nguồn: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia).
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các hình thức tổ chức của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở miền Bắc cùng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, Liên minh các lực lượng Dân tộc Dân chủ và Hòa bình Việt Nam ở miền Nam đã đoàn kết sức mạnh của mọi người dân Việt Nam thành sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn kết dân, đánh bại đế quốc Mỹ xâm lược, thu non sông liền một dải, Bắc - Nam sum họp một nhà.
Sau khi cả nước được độc lập, sự thống nhất và toàn vẹn Tổ quốc đòi hỏi hợp nhất 3 tổ chức mặt trận.
Đại hội Mặt trận thống nhất Việt Nam được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 31/1 - 4/2/1977, hợp nhất 3 tổ chức: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hoà bình Việt Nam, lấy tên là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đại hội đã hiệp thương, giới thiệu 191 vị tham gia Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam. Đoàn Chủ tịch gồm 45 vị. Chủ tịch danh dự là đồng chí Tôn Đức Thắng; Chủ tịch là đồng chí Hoàng Quốc Việt. Ảnh: Kim Hùng/TTXVN
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa XNCN Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Sự quy định này xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng, xuất phát từ thể chế chính trị: nước ta là nước dân chủ, mọi quyền lực thuộc về nhân dân. Đây còn là vấn đề lịch sử, truyền thống, từ khi có Đảng là có Mặt trận, Đảng vừa là thành viên, vừa là người lãnh đạo Mặt trận. Sau khi giành đươc chính quyền: Đảng, chính quyền, Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội là những bộ phận hợp thành hệ thống chính trị. Như vậy, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam bao gồm các đoàn thể thành viên: Đảng Cộng sản Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu Chiến binh Việt Nam…
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII(2021), một lần nữa Đảng nhấn mạnh vai trò nòng cốt chính trị, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội: “ làm nòng cốt dể nhân dân làm chủ”, góp phần phát huy dân chủ XHCN, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân.
Điều 9 của Hiến pháp nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2013) quy định: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Từ khi đất nước thống nhất, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ cách mạng mới. Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta là một quá trình lâu dài, trải qua nhiều chặng đường và tồn tại nhiều thành phần kinh tế, đại diện cho mỗi thành phần kinh tế là một bộ phận trong nhân dân, một lực lượng xã hội. Cùng với sự phát triển kinh tế là sự phân hóa giàu nghèo; nhiều tổ chức xã hội, nghề nghiệp ra đời; sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ; sự giao lưu văn hóa tác động đến lối sống và cách nghĩ của mỗi người và của mọi tầng lớp trong xã hội; âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch… Do vậy, việc nâng cao vai trò của Mặt trận trong hệ thống chính trị và đời sống xã hội là một yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Vì vậy, ngày 9/6/2015, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội nước Cộng hoà XHCN Việt Nam khóa XIII đã thông qua Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Trong thời kỳ cả nước xây dựng CNXH và tiến hành công cuộc đổi mới, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã không ngừng được củng cố, hoàn thiện về tổ chức, đổi mới về nội dung và phương thức hoạt động, tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong mọi mặt đời sống kinh tế - chính trị - xã hội. Thực hiện dân chủ, đại diện, bảo vệ quyên và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; giám sát và phản biện xã hội, tham gia phòng, chống tham nhũng, lãng phí, góp phần xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch vững mạnh. Triển khai nhiều hoạt động rộng rãi và thiết thực, đóng góp to lớn vào việc giải quyết những vấn đề quốc kế dân sinh, tháo gỡ các bức xúc trong nhân dân, phát huy mạnh mẽ dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, tích cực tham gia xây dựng Ðảng và hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, đẩy mạnh đối ngoại và hội nhập quốc tế. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, tổ chức Mặt trận các cấp đã góp phần to lớn vào việc huy động sức mạnh toàn dân, khơi dậy tinh thần đoàn kết, truyền thống tương thân, tương ái, nhân văn, nghĩa tình của dân tộc ta trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 cũng như trong việc giúp đỡ, ủng hộ, người có hoàn cảnh khó khăn, gia đình chính sách, đồng bào miền Trung khắc phục, vượt qua nhiều mất mát, đau thương do hậu quả của những đợt bão, lũ lụt liên tiếp xảy ra.
Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam Huỳnh Đảm thăm hỏi, tặng quà cho nạn nhân chất độc da cam/dioxin Nguyễn Văn Chung ở phường Hạ Lý, quận Hồng Bàng, TP Hải Phòng năm 2009. (Nguồn: Tư liệu TTXVN).
Đại diện Tổ Covid-19 cộng đồng số 27 phường Định Công- Hà Nội tiếp nhận hàng hỗ trợ các hộ gia đình khó khăn trong giai đoạn giãn cách xã hội.
Chủ tịch ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – Nguyễn Thiện Nhân tham gia văn nghệ truyền thống cùng nhân dân khu dân cư thôn Tượng 1 và thông Tượng 3, xã Hợp Thành, thành phố Lào Cai trong ngày hội đoàn kết toàn dân tộc, ngày 13/11/2015 (ảnh Nguyễn Dân/TTXVN)
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã góp phần to lớn làm nên những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp cách mạng của Ðảng và dân tộc; bằng việc khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, đại đoàn kết toàn dân tộc, ý chí tự cường và khát vọng phát triển, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, chúng ta sẽ có những động lực và nguồn lực to lớn để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam thân yêu trong giai đoạn mới. Vai trò của đại đoàn kết toàn dân tộc, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam còn được Chủ tịch Hồ Chí Minh khảng định trong một chân lý bất hủ: “ Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết/Thành công, thành công, đại thành công”. Và trước khi đi xa, Người còn căn dặn: “ Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”.
Và CBCNV - Người lao động của Thép Việt - Sing cũng nhận thấy rõ vai trò và ảnh hưởng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam môt cách sâu rộng, tích cực đến cuộc sống thường ngày ở khu dân cư, tổ dân phố nơi chúng ta đang sinh sống và đặc biệt ở những sự kiện chính trị lớn của Đất nước như các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp: Công tác hiệp thương giới thiệu nhân sự và công tác chuẩn bị các điều kiện cơ sở vật chất cũng như làm tốt công tác tuyên truyền cho bầu cử… CBCNV - Người lao động Thép Việt - Sing thấy rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong thi đua lao động sản xuất-kinh doanh và chấp hành nghiêm pháp luật, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng đồng lòng xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chung tay xây dựng một nước Việt Nam hùng cường như Bác Hồ lúc sinh thời đã hằng mong ước.
Vũ Cường (sưu tầm, tổng hợp)
